Child Labor

Namaste! Children below 14 years of age cannot be employed anywhere—whether it’s in homes, shops, farms, factories, or roadside stalls unless it is a family enterprise at a non-hazardous worksite, that too after school hours. Children between 14 and 18 cannot be made to work in dangerous places like mines or with chemicals and machines. This is called Child Labor. In India, this is not just wrong—it is illegal. If your child has been pushed into work because of poverty, please know—you are not alone, and help is available. The government runs the National Child Labour Project, where children rescued from work are enrolled in special schools. They are given free education, books, uniforms, meals, and even some vocational training. This support is your child’s right, not a favor. Anyone who hires children illegally can be punished with jail and a heavy fine. If you see a child working anywhere—whether it’s your child or someone else’s—you can report it. Just call 1098. It’s free and works 24/7. Or type in www.pencil.gov.in to open the PENCIL portal online. Then click on 'Complaint' and fill in the child’s details—like where the child is working and what is happening. You don’t have to say your name. It is free. The government will send someone to help the child. Let’s not allow poverty to steal childhood. Let’s help our children dream again. Give them a pencil, not a plough. A book, not a burden. Thank you.

बालकामगार नमस्कार! १४ वर्षांखालील मुलांना कुठेही नोकरीला ठेवता येत नाही—ते घर असो, दुकान, शेत, कारखाना किंवा रस्त्यावरील टपरी. केवळ कुटुंबाचे छोटे व्यवसाय असतील आणि तेही अपायकारक नसतील तरच, शाळेनंतर थोडे काम करता येते. १४ ते १८ वयोगटातील मुलांना खाणकाम, रसायनं, यंत्रं अशा धोकादायक जागांवर काम करायला लावणं पूर्णतः गैरकायदेशीर आहे. यालाच ‘बालकामगार’ म्हणतात. भारतात हे फक्त चुकीचं नाही—तर कायद्याने बंदी आहे. जर तुमचं मूल गरिबीमुळे कामाला लागलं असेल, तर कृपया लक्षात ठेवा—तुम्ही एकटे नाही आहात. आणि मदत मिळू शकते. राष्ट्रीय बालकामगार प्रकल्प (National Child Labour Project) नावाची सरकारी योजना आहे, जिथे बालकामगार म्हणून वाचवलेल्या मुलांना खास शाळांमध्ये दाखल केलं जातं. त्यांना मोफत शिक्षण, पुस्तके, गणवेश, जेवण आणि काही प्रमाणात व्यवसाय प्रशिक्षणही दिलं जातं. ही मदत तुमच्या मुलाचा अधिकार आहे—कोणाची मेहेरबानी नाही. जो कोणी बेकायदेशीरपणे मुलांना कामावर ठेवतो, त्याच्यावर तुरुंगवास आणि दंडाची कारवाई होऊ शकते. तुम्हाला कुठेही मूल काम करताना दिसलं—तुमचं असो किंवा दुसऱ्याचं—तर कृपया तक्रार नोंदवा. फोन करा १०९८ वर—हा नंबर मोफत आहे आणि २४ तास चालू असतो. किंवा www.pencil.gov.in या संकेतस्थळावर जा. तिथे 'Complaint' वर क्लिक करा आणि त्या मुलासंबंधी माहिती भरा—जसं की तो कुठे काम करतोय आणि काय घडतंय. तुमचं नाव सांगावं लागत नाही. ही सेवा मोफत आहे. सरकार तिथे कुणाला तरी पाठवेल, आणि त्या मुलाची मदत केली जाईल. गरीबीला मुलांचे बालपण हिरावून घेऊ देऊ नका. चला, आपल्या मुलांना पुन्हा एकदा स्वप्न पाहायची संधी देऊ. नांगर नाही—पेन्सिल द्या. ओझं नाही—पुस्तक द्या. धन्यवाद.